[Nettime-nl] Bilwet: Ontologie van het Dralen

["geert lovink" <geert@xs4all.nl>]

Ontologie van het Dralen
Door Bilwet

"Content kills consciousness." Johan Sjerpstra

Doe nooit vandaag wat je ook morgen kunt doen. "Wanneer gaat de bus?"
"Mañana, mañana." Op dit principe van het getreuzel en getalm zijn complete
wereldculturen gebouwd. Wij moeten door de toeristische barrière heen breken
om deze superieure levenskunst deelachtig te worden. Tot voor kort was dit
de ervaring van de Ander waar wij zelf nooit aan zouden kunnen tippen. Mede
dankzij Virilio, Sloterdijk en Gleick is thans het tijdperk aangebroken van
de Onthaasting. Treuzelgoeroes bieden managementscursussen aan om te leren
het wat langzamer aan te doen. Het gaat om de moed tot aarzelen. Mensch,
durf te twijfelen. Er zijn fasen dat blind vooruit (door de voorruit) de
beste aanpak is. Maar daarna komt de periode van bezinning waarin de
behaalde resultaten op hun merites worden beoordeeld en, waar mogelijk,
bijgesteld.

In de Europese traditie van het to-be-or-not-to-be is de twijfel als methode
van Descartes verheven tot levensfilosofie. Ze biedt een open lijntje met de
werkelijkheid. Het liever-toch-maar-niet heeft de comfortabele gratie die de
resolute weigering als pose mist. Eindeloos wikken en wegen, en het er dan
toch maar bij laten. In die zin is easy listening net zo radicaal als punk.
Het t.z.t.-denken bouwt voort op het ervaringsweten dat het probleem zich
vanzelf wel oplost als je het zijn eigen gang laat gaan. Dit
verdampingsmodel heeft zijn tegenhanger in het apocalyptische: als we nu
niet snel gaan niksen, gaat alles naar de bliksem. Zo klinkt het
herkenningsteken van het hedendaagse onbehagen in de cultuur, met zijn
historische variant: "Als die apen indertijd in die bomen waren blijven
zitten, was er nu niks aan de hand geweest." Voorkomen is beter dan
neerstorten. In de weinigzeggendheid van deze Easy Philosophy schuilt haar
grootste kracht. De onbeslistheid zegeviert. Wie heeft de puf om weke
waarheden te weerleggen? De post-oosterse wijsheid heeft niet langer die
drang om alles terug te vinden wat de mensheid onderweg verloren heeft
(civilisatie, [onder-]bewustzijn, geloof, geschiedenis, werkelijkheid, et
cetera). Men trekt liever een mentale nevel op dan verwoed te wroeten in de
vuinisbelt van de vooruitgang. De vormgeving van de passiviteit is de
geheime sleutel tot de 21ste eeuw.

De twijfel van Descartes is nog functioneel: ze biedt klaarheid. De erdoor
geopende ruimte voor reflectie wordt geordend. Dit is de meest redelijke
methodiek om de woesternij te doorkruisen. De skepsis van het dralen staat
wantrouwend tegenover dit evenwichtig gebruik van denkkracht. Twijfel is
geen ecologische geste. Aan gene zijde van de onmiddellijkheid en de
interactiviteit staat het opschorten van iedere consequentie. Eenmaal
afgedwaald, komt men maar al te snel in de berm terecht. Het positieve en
associatieve element van de derive ontbreekt. De verrassing brengt weinig
nieuws en stelt teleur, een ontluistering waarbij geen helpdesk uitkomst kan
bieden. Elke religieuze connotatie ontbreekt hier. Het Niets nichtet - was
het maar zo.

Het talmen is een intellectueel perpetuum mobile, een stilgevallen
vrijgezellenmachine. Van niks doen ga je nog minder doen. Filosofieën en hun
media daarentegen zijn er op uit het denken te stroomlijnen en van richting
te voorzien. Wijsbegeerte wil de overgang van denken naar doen mogelijk
maken. De zeurpiet heeft deze handreiking nodig. Het handelen doorbreekt de
tredmodel van het eindeloze gezever. Het dreinen van de baby, het froebelen
op school, het aanklooien op het werk, het rondhangen op straat, het
vervelen van elkaar in de huiskamer, het aanmodderen qua eigen ambitie, dit
alles concurreert met de vele jaren die worden verslapen in een mensenleven.
De westerse cultuur is een grote wekker die binnenkort ook zijn genetische
modificatie zal ontdekken in het waakzaamheidsgen.

De Amerikaanse variant van de aarzeling heeft iets energieks. Het even
nadenken voordat je iets doet is een Gouden Idee. Maar de 21ste eeuwer is
gewoon zover nog niet. Twijfel is alleen aan het einde van rit toegestaan,
in de veilige omgeving van de privésfeer. Onthaasting is een fase in de
cyclus van alledag à la de verfrissende douche of de siësta. Met dit
verschil dat een Onthaasting als contra-sport een product/dienst is, die je
jezelf moet kunnen veroorloven om mee te kunnen blijven functioneren. De pas
op de plaats is een moment in een economische cyclus dat net zo vastberaden
wordt aangepakt als de voorafgaande start-up. Het is het moment dat de
oprichters het bedrijf uit worden gewerkt door de bureaucraten die ze zelf
hebben benoemd. Het chaosmanagement probeert deze voorspelbare conjunctuur
te ontregelen door permanent alles, maar dan ook alles in Frage te stellen.
Men zoekt naar een nog geraffineerdere tijdelijke micro-orde dan welke
planning ook tot stand zou kunnen brengen. De strategie van het mobiliseren,
flexibiliseren, inclusief de creatieve destructie, heeft maar één
onzichtbare en niet te benoemen vijand: de Twijfel. Er wordt nog steeds niet
gehandeld in verloren tijd. Dat is een optie of waar, die nog niet is
ontdekt. Proust is vergeten het patent aan te vragen. De
mogelijkheidsruimten die zich in de toekomst zouden kunnen openklappen zijn
in wezen nooit onbestemd. Het streven naar maximale onduidelijkheid ligt nog
helemaal braak als (ueber)menselijke potentie.

Er bestaat een kunst van het ophouden die vrij is van elke irritatie.
Eenmaal uitgesteld doet zich een heel andere esthetiek aan die het ogenblik
verder laat voor wat het is. Dit zijn de vertragingsmachines. De technologie
verkleint de tijdschaal van de beslissing alleen maar verder. Tussen de 0 en
1 zitten steeds minder pico-secondes. We weten al decennia dat het
beslissingsmoment voor de mens niet langer bestaat en kunstmatig moet worden
ingebouwd. Je kunt hier een cybernetisch systeem voor bouwen, maar dat gaat
nier ver genoeg. Er moeten twijfelmachine op de markt komen die doelgericht
de zaak gaan ophouden. E-commerce-sites die nadat jij de Buy-knop hebt
aangetoetst, een dag of wat nadenken of ze wel willen leveren, of met de tip
komen dat je ook morgen nog even zou kunnen langskomen. Een fototoestel dat
na drukken pas een onbepaalde tijd later (of vroeger?) de foto maakt.
Technische onzekerheid, niet langer als bug, maar als bonus. Zodra de
perfectie is gegarandeerd raakt het spel-element der cultuur zoek en
verslapt de aandacht. Hoe onwaarschijnlijker het gedrag van de machine, des
te interessanter je eigen reacties. Het gaat erom de binaire logica op te
rekken. Niet alleen Ja of Nee, maar minstens ook Ja en Nee als derde
eenheid, zoals in quantum computing.

Waar klinkt het lied der twijfel? Je draai niet kunnen vinden is geen deugd.
Nietzsche schreef er ook al niet over. De tussenstadia van dralen, klooien
en klieren, waarin toch de meesten van ons blijven steken, belanden niet in
het pantheon van het menselijks Zijn. In China mocht men nog graag naar een
dobber turen en kringen spuwen in het water. Nu het arbeidsethos weldra de
hele globe omspant en het werken voor je geld gelijkstaat aan de condition
humaine, is het gedaan met deze laatste ijdelheden. Voortaan heerst een
permanente geestelijke mobilisering zonder dat het doel zelf, het
arbeidsfront, ooit wordt bereikt. Werken komt in het licht te staan van
speltherapie als deel van de permanente scholing.
Post-industriële arbeid bestaat logischerwijze niet langer uit (fysieke)
productie, maar uit een mentale voorbereiding op een productief moment.
Ooit, ergens, wellicht nooit.

Iedereen weet dat de toekomst aan Afrika is. Maar wie is zover om deze
post-destinatie geheel en al te aanvaarden? De overheersende gedachte is dat
er nog zoveel gedaan moet en kan worden. Men komt aan zoveel steeds niet
toe. Nog beter dan te treuzelen is helemaal niets van plan te zijn. En dat
niet als meditatief moment of strategie om het overgelopen hoofd te ledigen.
Het afvlakken van de doelstellingen op een tijdschaal die millennia omspant,
maakt van het landschap van de tijd een hoogvlakte waar je nooit meer af
komt.

(meer van bilwet is te vinden op http://thing.desk.nl/bilwet)


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).