nettime-nl: "Ik ben nog steeds op zoek naar vrijheid, in wat voor vorm dan ook"

["Gerda de Hoyer" <lafrance@dds.nl>]

REBELSE WAARNEMER VAN EEN TIJDPERK
-door Gerda de Hoyer-

Als 14 jarig jochie verhuisde Patrice Riemens in 1965 van Monaco naar Amsterdam. Daar terecht gekomen speelde hij een rol in de scholierenstakingen, volgde van dichtbij de studentenopstanden en zag de provobeweging ontstaan. Hij noemt zichzelf een waarnemer van gebeurtenissen: "De enige die altijd overblijft en te horen krijgt: ja, je had vanaf het begin af gelijk, ben ik. De waarnemer."

"Ik was me absoluut niet bewust van het tijdperk waarin ik leefde toen ik naar Amsterdam verhuisde. Ik was helemaal bezig met de overgang van Frankrijk naar Nederland. Dat was een cultuurschok, ik moest al mijn waarden en normen bijstellen.
In eerste instantie was ik ongelofelijk opgelucht toen ik hier kwam. In Frankrijk zat ik op een lyceum, een echte prestatieschool. Duidelijk gericht op het halen van het eindexamen en het maken van carričre. Die dingen werden er heel erg ingeprent. In Nederland kwam ik in een niet te geloven vrijheid terecht.
Het Franse en het Nederlandse onderwijssysteem, dat was het verschil van een gevangenis met een streng regime en het liggen in een ziekenhuis. Of iets dergelijks. In beide gevallen zit je binnen de vier muren van een institutie maar de omstandigheden zijn totaal anders. In Frankrijk zat je helemaal klem in een vast regime, in Nederland gingen leraren met je om als een soort ouders. Ik heb toen twee heel prettige jaren gehad maar op een gegeven moment leerde ik hoe Nederland omging met dingen als selectie en strengheid. Er begonnen mij allemaal dingen tegen te vallen. Alles wat zo vrij was, bleek toch niet zo vrij te zijn. Ik kwam erachter dat cijfers verdomd belangrijk waren. Dat er eigenlijk met een even grote strengheid maar met veel meer subtiliteit een systeem werd opgelegd.
Of ik dat systeem aanvaarde? Voor een deel ben ik rebels en voor een deel ben ik ook heel erg bang. Dat hele idee van presteren ontregelde mij al zodanig dat daar verder niks van kwam. Daardoor heb ik heel frustrerende en heel traumatische schooljaren gehad.
Wat in Frankrijk als bevel en als disciplinaire maatregel werd afgekondigd werd in Nederland omgevormd tot een afspraak. Er bestonden afspraken tussen leraren en leerlingen, die leraren maakten. En waar leerlingen zich aan te houden hadden. Hielden ze zich daar niet aan, dan was het goed mis! Scholieren en studenten begonnen er achter te komen dat er met dat mechanisme behoorlijk wat fout was. Juist naarmate ze er meer vragen over begonnen te stellen werd het systeem steeds verkrampter. Ik heb altijd gedacht dat als de autoriteiten in de beginfase van de 'studentenrevolte' ook maar een beetje hadden toegegeven, het nooit zo ver gekomen zou zijn. Maar ze verkrampten en alle verhoudingen werden twee keer zo vervelend als ze al waren. En zo begonnen in 1969 de Nederlandse scholieren zich heel erg te roeren.
Ik ging ook tot de kleine groep scholierenrebellen behoren. Op een gegeven moment gebeurde er toen iets merkwaardigs wat mij persoonlijk sterk beďnvloed heeft. We merkten dat in Nederland de opvatting bestond dat wij, de scholieren, de studenten aan het na-apen waren. Als er een scholierendemonstratie was dan was de reactie: laat ze ogenblikkelijk terug naar school gaan en hun eindexamen voorbereiden. Pas als ze student zijn, zijn ze snugger genoeg om te rebelleren. Dat heeft me ontzettend tegen de borst gestoten. Ik ervoer dat toen als heel erg onrechtvaardig maar onze scholierenorganisatie trok zich daar gelukkig totaal niks van aan. Het was weer eens dat eeuwige neerkijken van de ouderen op de jongeren. Een fout die doorlopend in de geschiedenis herhaald wordt.
Na de middelbare school ben ik een jaar gaan reizen. Ik kwam terug op de universiteit en werd meteen lid van de ASVA. Ik studeerde klassieke talen, een totaal onbekend gebied voor studentenactivisten. Ik werd daardoor bij de ASVA nogal meewarig ontvangen: klassieke talen, bestaat dat ook nog?
Bij klassieke talen dachten ze dat ik gewoon gek was. Daar hadden ze wel meer redenen voor. Ik kwam namenlijk van een heel erg foute school: ik was overgestapt van het Spinoza naar het Barleusgymnasium. Dé school van Amsterdam maar toen niet. In die tijd verkeerde het gymnasium in totale staat van ontbinding. Toch ben ik daar naar toe gegaan. Een school in crisis, dat leek me juist geweldig! Ik was en ben nog steeds altijd op zoek naar vrijheid, in wat voor vorm dan ook.
De ASVA was in die tijd afgegleden in een soort rigide organisatiestructuur en ging helemaal op in de CPN. Dat viel samen met een grote gebeurtenis in Nederland, tien jaar na provo: de toestand rond de Nieuwmarkt en de metro. Zoals gewoonlijk was ik meer waarnemer dan participant daarbij. Je kreeg een niet te filmen contradictie in Nederland. Wat er gebeurde was dat het meest rebelse en tegendraadse deel van Nederland, de zogenaamde ‘anti-autoritairen’, in het stadsbestuur de metro zaten door te drukken. Met argumenten waar de honden geen brood van lusten. Toen de ASVA besloot om aan de kant van de CPN te gaan zitten had ik het wel gezien. Een erg grote klap liep ik er niet mee op, ik was weliswaar actief geweest in de ASVA maar ik had nooit in het bestuur gezeten. Dat heb ik mijn hele leven lang vol gehouden: ik behoor per definitie niet tot de machtuitoefenende groep. Ik sta altijd in de periferie van welke gebeurtenis dan ook. Dat geeft me een positie van waarnemer en van o!
bservant. Als waarnemer kan ik dan ook zeggen dat alle acties het onderwijs helaas slecht hebben beďnvloed.
Er bestaat een Hindoebegrip, Kaliuka, het tijdperk van Kali. Dit begrip geeft aan dat we in een tijdperk zitten waarin een hele hoop verbeteringen die worden aangebracht uiteindelijk verslechteringen blijken te zijn. Dat is de democratiseringsgolf in Nederland uiteindelijk ook geweest. Er bestaat een grote groep mensen die in die tijd carričre hebben gemaakt, en hun prominentie in de revolutie vervolgens hebben omgezet in prominentie in het al dan niet gerevolutioniseerde establishment. Dan krijg je het verschijnsel wat in Frankrijk ‘le quadra’ heet: de 40-jarigen die hun achterwerk flink ingesmeerd hebben met Bizonkit en vervolgens aan het pluche zijn blijven plakken. Ze hebben gekregen wat ze wilden en zijn niet van plan dat met hun opvolgers te gaan delen.
In het onderwijs in Nederland heb je daardoor pseudo-democratische structuren gekregen. Pseudo overlegstructuren die meestal heel erg bureaucratisch, heel erg zwaar en heel erg administratief zijn. Waar je als jongeling absoluut niet tussen komt. Terwijl je van bovenaf op een nog regenteskere manier wordt behandeld en zeker niet minder wordt geminacht dan in de tijd van de zogenaamde autoritaire leraren.
Ik heb de jaren ‘60 intens waargenomen. Of ik het beleefd heb.... Ik ben altijd een buitenstaander geweest, ik was nooit een groepsmens. Een vriend van mij noemde mij een eeuwige dissident, overal. Ik kwam in kringen die mijn sympathie wel hadden wat betreft hun uitgangspunten  maar waar ik in het dag tot dag functioneren van de groep prompt werd uitgekotst.
Wat ik geleerd heb? Als je het cynisch wilt zeggen dat het nog erger is dan alles wat je gedacht had. Zoals Oscar Wilde het een keer uitdrukte: als je jong bent denk je dat alles om geld draait, als je ouder bent dan weet je het zeker."

--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.