[Nettime-nl] LL 27 Conservatief, Progressief, Tijdverlies

[Leo Lake <lake@lake.nl>]

LL 27 - Conservatief, Progressief, Tijdverlies
====================================

Conservatief waren de mensen die het heden wilden laten lijken op het 
verleden, soms door dat verleden te bewaren, soms door het te restaureren. 
Conservativiteit is geen term die slaat op behoud van momumenten en 
landschappen, maar op behoud van normen, waarden, wetten en gedrag. Het 
bestrijkt het sociale domein, niet de wereld van de dingen. Progressief waren 
zij die in hun hoofd een wenselijke wereld zagen die nu of in het verleden 
nooit realiteit is geworden. Ook progressief is een term die pas iets 
betekent in het sociale domein.


Conservatieven en progressieven ontmoeten elkaar in hun opvatting van de 
tijd. Er is een opeenvolging van gebeurtenissen en de gebeurtenissen in die 
opeenvolging ontvangen een oordeel: wenselijk in het huidig tijdgewricht of 
niet. De betere werelden in de hoofden van de progressieven zijn vrijwel 
zonder uitzonderingen partiële tegenstellingen van de huidige wereld. Waar 
gelijkheid is, wordt ongelijkheid gewenst, of precies andersom natuurlijk. 
Hegel's these en antithese is nog steeds het fundament van allen die wanen te 
wonen in een objectieve maar historische tijd: progressief en conservatief 
hebben een betekenis binnen een metafysica van de objectieve historische tijd.


Deze metafysica van de tijd in de moderne tijd onderscheidt zich van de 
metafysica van de tijd in de oude tijd. Voor Plato was tijd het bewegend 
beeld van de eeuwigheid: tijd als ontdichting van het absolute ene werd een 
container waarin alle gebeurtenissen noodwendig op elkaar volgden: alleen zo 
immers kon eenheid bewaard worden. Het gat tussen tijd en causaliteit werd 
gaandeweg gedicht, met name door Newton en Laplace.


Maar sinds Hegel en Marx is de historische tijd dominant geworden en wel zo 
radicaal dat het lange tijd heeft gefungeerd als de hoogste metafysische 
categorie. De tijd werd in de moderne tijd van Hegel en Marx de 
supercontainer voor historische gebeurtenissen. Niet wat buiten de tijd 
gebeurt gaf betekenis aan het heden, maar wat voorheen gebeurde. Het 
statische wereldbeeld, gebouwd op de tijd transcenderende concepten, 
verkruimelde. Echte metafysica, dat is altijd transcendentie in woorden, is 
sindsdien niet meer mogelijk, want buiten de tijd werd niets meer gedacht. 
Alleen wat was geldt, en wat komen gaat, natuurlijk. De lineaire tijd 
overheerst.


We leven nu in een tijd waarin de lineaire tijdopvatting het op zijn beurt 
heeft afgelegd. In een wereld die gedomineerd wordt door informatie en 
informatietechniek zien we telkens weer dat niet het verleden het heden 
bepaalt, maar een idee of concept. Waar vroeger kathedralen werden gebouwd op 
een bijna organische manier, volgens een plan dat zich ontwikkelde tijdens en 
door het bouwen, of volgens een plan dat was ontstaan bij de bouw van een 
vorige kathedraal, zien we nu de doelstellingen verschijnen die als externe 
oorzaken ingrijpen in de loop van de gebeurtenissen. Dat een eerdere 
kathedraal een plan was voor een latere, waren overigens al de eerste barsten 
in de lineaire tijd. De wereld van de plannen, concepten, ideeën heeft altijd 
bestaan, maar dankzij de immense vorderingen van de techniek en van de 
technieken om het werk van mensen te organiseren, grijpen concepten veel 
sneller en directer in de op de werkelijkheid dan zij ooit hebben kunnen 
doen. Wat we nu de virtuele wereld noemen heeft altijd bestaan, maar heeft nu 
een naam en een realiteit gekregen omdat de gedachte realiserend is geworden. 
Het pad van concept naar werkelijkheid is transparant geworden. Een naam is 
inmiddels weer werkelijkheid: een naam alleen bestaat niet meer.


Inderdaad: de dynamiek van de zich snel realiserende gedachte is volop 
aanwezig. Het moderne flitskapitaal bepaalt in sterke mate de architectuur 
van stad, leerdoelen bepalen wat mensen leren, stromingen in design bepalen 
hoe een website eruit ziet. Het type wetten wetten dat al lang de mode 
bepaald, bepaald meer en meer ons hele leven. Het woord wetten moet, 
wellicht, vervangen worden door machten, of grillen. Er is geen enkelvoudig 
systeem meer dat het heden bepaald, maar een complex netwerk van 
gebeurtenissen die zich bovendien ook nog voor het grootste deel in de 
onzichtbare hersenen van mensen afspelen. De eenheid van causaliteit is weg: 
de globale objectieve tijdlijn van weleer is verkruimeld tot een set van 
kronkelende kleine tijdlijnen, die zich als gulzige maden voeden met de 
stervende ene tijd.


Zoals de klassieke tijd en de historische tijd het levenspad van mensen 
bepaalden, zo bepaald onze moderne, fractale tijd, onze levenspad: deze 
onrust is de basis van de onze welvaart, zelfs in die mate dat menig 
econonoom niet meer anders kan dan de onrust tot iets hoogstaands te 
vereffen, iets dat over de hele wereld verspreid moet worden. De onrust 
betekent niets anders dan dat individuen creatief moeten zijn, maar creatief 
op een volledig door de (lokale) omstandigheden gedicteerde wijze. De moderne 
onrust is een reagerende en lokale creativiteit.


Het is niet zinvol meer te spreken van een historische omvattende tijd. Dat 
is de doodsteek voor het conservatisme: zelfs al was er een tijd waar je naar 
terug kunt gaan, dan nog blijft de huidige tijd van de zich razendsnel 
realiserende gedachte gekenmerkt door een dynamiek die niet van die verlangde 
tijd is. Hetzelfde geld voor de progressieven: het heeft geen zin een betere 
wereld te maken door het huidige stuksgewijs aan te passen, omdat de dynamiek 
van de verandering elders ligt. Er is geen tijd meer: geen evolutie, geen 
aanpassing.


Het bijkans totale onbegrip voor deze verschuivende metafysica van de tijd 
is, maar dit terzijde, het podium voor de moderne klucht die politiek heet. 
Mensen kennen de werkelijke machten niet en beschuldigen politici ervan deze 
macht voor het volk verborgen te houden: de hoge heren spelen dat ze de macht 
verbergen. Een nar die de hoge heren belachelijk maakt, doet het dan ook goed 
bij het onwetende volk. Maar het is een onwetende nar die onwetende hoge 
heren belachelijk maakt: gelijk een onbeduidende wedstrijd van het laagste 
elftal van een failliete voetbalclub.


Pim Fortuyn met name, was, in Nederland, de wispelturige spits van dit elftal 
der klunzen. De rest speelt verder met een dode spits in hun midden. Ach, 
laten we ons keren naar wat er wel toe doet.


De onkenbaarheid van de macht heeft van alles te maken met tijd, met het 
systeem waarin levens vervuld worden en waarin gedachten ontstaan, gekoppeld 
aan de technologie waarmee gedachten gerealiseerd worden, een systeem waarin 
enkel het uiten van gedachten ze al werkelijk maakt.


De enkelvoudige tijden van de vorige twee tijdperken hebben plaatsgemaakt 
voor het vrij spel van de tijdlijntjes van de plannen en hun realisaties. De 
vrije markt is het belangrijkste mechanisme voor de bepaling van welke ideeën 
gerealiseerd worden. De vrije markt is daarmee de metafysica van de virtuele 
wereld, de huidige echte wereld. Niet de gedachten zelf worden 
gesystematiseerd maar hun uitingen worden enkel nog in een arena gezet om te 
zien of ze overleven.


Progressieven en conservatieven staan voor een keuze. Of het arena-model voor 
wat goede en niet goede gedachten zijn wordt gehandhaafd, in welk geval ze 
elkaar blijven ontmoeten in een fictieve tijd, met verlangens naar 
gebeurtenissen die geweest zijn of komen gaan. Of ze ontmoeten elkaar buiten 
de tijd, in een systeem van gedachten.


Ik stel voor dat ze hun ontmoetingsplaats verleggen buiten de tijd, dat ze 
niet meer dobberen op de zee van tijd en verlangens naar komende of gewezen 
gebeurtenissen. Ze moeten niet meer slechts reageren. De fractale tijd kan 
alleen weer tot een geheel gemaakt wordt door systematiek. Alleen de 
systematici kunnen weer verband in de tijd brengen: desgewenst, natuurlijk.


Coherentie is de nieuwe metafysica. Het uitgangspunt daarbijn moet zijn het 
enige dat de mens buiten de de tijd, buiten de natuur, plaatst: het feit dat 
hij een individu is die afstand heeft van tijd en natuur en potentieel 
afstand van de arena van vechtende gedachten. Er is geen andere basis voor 
coherentie dan individualisme. Dat is niet strijdig, dat is alleen maar 
moeilijk.


Het is tragisch dat iedereen roept om teamwork, samenwerking,  samenzijn, 
overleg, afstemming, sociale controle, gemeenschap en dergelijke meer, in een 
tijd waarin een coherent individualisme gewensd is. Het gegons van de menigte 
moet plaats maken voor de stilte van de enkeling.


Een systematicus kan niet anders dan een filosoof zijn, een filosoof van het 
individu.


He better be good!


L.
E. lake@lake.nl
W. http://www.lake.nl
______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (grootveld@nrc.nl).