nettime-nl: Kunstklimaat Den Haag

[Martin Sjardijn <sjardijn@xs4all.nl>]

Hieronder een artikel van beeldend kunstenaar Bander van Ierland,
waarin  een beeld geschetst wordt van de moeizame situatie
waarin de Haagse beeldende kunst zich nog steeds bevindt.
Dit ondanks het feit dat het imago naar buiten toe de schijn wekt
van een positieve en gezond kunstklimaat.  
Onderstaande bijdrage toont iets van de situatie van binnenuit.
(Martin Sjardijn)

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

In verband met het opzetten van een kritisch platform op Internet,
bedoeld om een inhoudelijke en artistieke polemiek tot stand
te brengen over de situatie van de Haagse beeldende kunst, is mij
verzocht hier een bijdrage aan te leveren.

Hieronder treft U deze aan.

Mijn bijdrage bestaat uit een aantal kritische kanttekeningen bij
het functionele beleid en een aantal gerealiseerde projecten in
de openbare ruimte.
In 1990 is de voormalige GCBK opgeheven in ruil voor de totstandkoming 
van STROOM HCBK, die in een stichtingsvorm is ondergebracht, 
en in het kader van de privatisering een gemeentelijk budget is 
toegewezen van ca. 4 miljoen per jaar. Eveneens in het kader van de 
privatisering was een van de doelstellingen dat de stichting elders 
inkomen zou verwerven. STROOM HCBK is belast met het ontwikkelen en 
uitvoeren van een beleid ter bevordering van de beeldende kunst 
in Den Haag. Dit heeft geresulteerd in een aantal kernonderdelen van 
o.a. een onderdeel Kunst in de Openbare Ruimte, een
tentoonstellingsbeleid
(gedeeltelijk in een eigen ruimte), en een ondersteunende tak met
o.a. een serviceburo en enkele subsidieregelingen.
Om te beginnen met het tentoonstellingsbeleid zijn de afgelopen
5 jaar in periodes van 3 tot 4 maanden tentoonstellingen gehouden
in de eigen ruimte van STROOM aan het Spui. Deze overigens riante
ruimte, 
is vanaf het Spui grotendeels aan het oog
ontrokken en waarschijnlijk mede daardoor zeer slecht bezocht, 
iets wat de exorbitante huur en tentoonstellingskosten niet
rechtvaardigt.
Het merendeel van de tentoonstellingen betrof eenmans tentoonstel-
lingen waarbij een overgroot deel bestond uit tentoonstellingen van
buitenlandse kunstenaars die op voordracht van de directie waren
aangetrokken.
Dit waren kunstenaars die vooral in het postmoderne tijdsbeeld
geplaatst kunnen worden, naast een aantal land-art kunstenaars die
reeds sinds de jaren zestig bekend zijn, waaronder Turell, die
tevens verantwoordelijk is voor het "Hemels Gewelf" bij Kijk-
duin, een van de stokpaardjes van Stroom.
Daarnaast  zijn enkele tentoonstellingen te zien geweest op
de Toussaintkade, voornamelijk van Haagse kunstenaars die dus
blijkbaar niet op het Spui kunnen exposeren.
Binnenkort zal de ruimte aan de Toussaintkade waarschijnlijk
worden wegbezuinigd.
Inmiddels weten wij dat Postmodernisme als culturele stroming
heeft afgedaan, en als modieuze, subjectivistische stroming geen
duurzame culturele bijdrage heeft geleverd.
Een definitief boek over het einde van het Postmoderisme is in
1994 verschenen onder de titel "POSTMODERNISM" van de auteur
Fredric Jameson. Ik kan iedereen aanraden dit boek te lezen.

Het Postmodernisme dat vooral steunde op literaire en taalfioso-
fische ontwikkelingen, uitte zich in de beeldende kunst in een
combinatie van fragmentarische-, eclectische- en neo-principes, zoals
die veelvuldig zijn aangetroffen in vooraanstaande musea en
galeries, vaak ook nog in combinatie met vluchtige media-uitingen.
Het is  duidelijk geworden dat het  veel van deze kunstenaars 
aan een wezenlijk (kunst)historisch besef ontbrak, en even modieus 
als vergankelijk zijn veel kunstenaars in een schemerig gebied
van onbestemdheid  geraakt en zullen zich waarschijnlijk opnieuw
herorienteren.
Het overdreven individualisme met een (misschien ongewilde)
uiting van subjectiviteit leidt in een stad of samenleving in
feite nergens toe.
Het benadrukt eerder het gebrek aan samenhang en bevestigt het
individu in zijn maatschappelijke eenzaamheid en onmacht.
Postmodernisme kenmerkte zich door een gebrek of afkeer van
objectieve wetenschappelijkheid, en daarnaast heeft de taalfilosofie
als zodanig zijn actualiteitswaarde vrijwel geheel verloren.
Het museale- en galeriebeleid vormde hierbij een 
"incrowd"-achtig klimaat, (je hoort erbij of niet).
Momenteel wijzen ook nieuwe signalen uit de filoofie op een
herorientering, en gaan daarmee in de richting van een meer
wezenlijke, verantwoordelijke samenhang, in combinatie met een duurzaam
historisch en filosofisch besef.

Tot zover over tentoonstellingen.

ARTOTEEK

De situatie van de Artoteek in Den Haag is ronduit slecht, naast
een bijzonder twijfelachtig aankoopbeleid, zonder kunsthistorische
visie en met de uitstraling van een winkel van sinkel, heeft de
directie budgetten van F 200.000,-, die bestemd waren voor
aankopen van Haagse kunstenaars, moedwillig niet uitgegeven, wat
gezien de financiele situatie bij de Haagse kunstenaars een
schandalige zaak is.
Het feit dat een Artoteek danook nog overheadkosten uit een
gemeentelijk budget moet hebben terwijl commerciele kunstburo's
winstgevend kunnen functioneren is eveneens dubieus.
Tot zover over de Artoteek.


KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE.

Wat betreft KOR wil ik mij graag beperken tot een artistiek-
inhoudelijke visie op een paar projecten.

E‚n van de projekten van KOR waarover ik het meest kritisch ben
is de kunsttoepassing op het terrein van de Haagse Hogeschool.
Hier is in opdracht van KOR, naar een ontwerp van Acconci, een
Italiaanse landschapskunstenaar, een terreininrichting uitgevoerd
die zich letterlijk laat omschrijven als een V-vormige uitspa-
ring  in de grond waar water in staat.
Voor dit doel is een waterbeschoeiing aangelegd en enkele meters
gras ingezaaid.
In feite is hier niets visueels te beleven, en naar verluidt    
hebben deze grondwerkzaamheden in totaal F 1.000.000,- 
(1 miljoen!) gekost.
Ik kan hierbij refereren aan de in de jaren '70 populaire stro-
ming van de Arnhemse school, die terreinaanleg bij gebouwen met
financiering uit de %-regeling voorstond. De belangrijkste aangever 
van deze richting was Peter Struycken, die al in de jaren '80
zelf aangaf dat deze opvatting een mislukking was. Overigens is
Peter Struycken betrokken als free-lance adviseur bij STROOM
HCBK.
Struycken is overigens ook de ontwerper van de niet geheel
ongeslaagde fontein op het Spuiplein.
Dit is echter geen project van STROOM geweest, maar van de gemeente
zelf. De Gemeente heeft  een verzoek aan STROOM gericht, waarna
direct de kunstenaar Peter Struycken werd geadviseerd.

Hiermee zijn we aangekomen op het punt van de OPENBAARHEID bij
opdrachten in de openbare ruimte.

Al decennia lang staat het beroepsveld op het standpunt dat BK-
opdrachten openbaar dienen te worden aanbesteed.
Vanwege het democratische en publieke doel hiervan is hier jaren
voor  geijverd.
De Spui-opdracht is net als alle andere opdrachten ondershands
aanbesteed en zowel STROOM als de Gemeente legt hier een grote 
minachting aan de dag voor de betrokkenheid van het beroepsveld
en de publieke opinie.
In dit kader wil ik graag vermelden dat de financiele en bestuur 
lijkesituatie rond de percentage-regeling (+/- 1% van de  bouwkosten 
bestemd voor BK) totaal ondoorzichtig is, en geen enkele kunstenaar 
in Den Haag weet hoeveel geld voor wat beschikbaar is.
De Gemeente zou een fonds beheren met een aanzienlijk bedrag, er
zouden gelden naar projectontwikkelaars gesluisd worden en het
schijnt dat de gemeente de percentage-regeling bij STROOM heeft 
AFGEKOCHT in ruil voor een konstant maar verminderd budget.
Het wordt hoog tijd dat hier middels STROOM en de Gemeente 
duidelijkheid in komt, waarbij een standpunt wordt gevraagd van STROOM 
en de Gemeente dat openlijk en democratisch bediscussieerd kan worden,
alvorens er belangrijke uitgaven uit dit %-regelingsbudget
worden gedaan.
Dit brengt mij bij een artistiek-inhoudelijke kritiek op het door
Turell, in opdracht van STROOM, gerealiseerde  land-art project 
"Hemels Gewelf" in Kijkduin.

Wat hier aangetroffen wordt is een artificieel gecreerde duinpan
op een reeds  bestaande heuvel temidden van een natuurgebied vol
met natuurlijke duinpannen.
Het Gewelf moet schijnbaar de indruk wekken voor de bezoeker
een mogelijkheid te  bieden om een geisoleerde blik op de
etherische ruimte te kunnen werpen, (in de duinpan is zicht op de 
terreinomgeving  onmogelijk) waarschijnlijk om de bezoeker tot een wat
kosmischer besef te leiden.
In het centrum van de duinpan bevindt zich een minimaal postmodern
beeld met een gezochte mystificerende uitstraling wat kenmerkend
is voor de postmoderne quasi-interpretatie van de kosmische
natuur.
Het gevolg is dan ook geweest dat ik van meer critici de vraag
heb gehoord of het hier een Stonehenge-achtig project betrof en of
de betreffende kunstenaar inderdaad een natuurbeleving heeft die
niet verder strekt dan zijn positie op het aardoppervlak en een 
onwetenheid over de aard van de buitenaardse ruimte.
Ook de informatieavonden over dit project met onderwerpen als
"kosmisch licht" geven eerder de indruk van een 19e eeuwse
romantische avond met een hoog Jules Verne-gehalte, dan een serieuze 
kunstuiting aan het eind van de 20e eeuw, waarin zoveel
wetenschappelijke 
ontdekkingen zijn gedaan die een wezenlijke verandering hebben teweeg 
gebracht in ons hedendaags culturele bewustzijn.  Ik hoef hier
bijvoorbeeld 
alleen maar te verwijzen naar natuurkundige theorieen zoals relativiteit
en quantummechanica.

Hieruit blijkt maar weer hoe belangrijk het is dat juist beeldend 
kunstenaars zeer gebaat zijn bij een behoorlijk historisch- en 
wetenschappelijk inzicht, om niet overgeleverd te zijn aan willekeurige
meningen en trends die door locale kunstpragmatici worden voorgehouden.  

Tot de volgende keer.

Bander van Ierland
mei 1997.
--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.