nettime-nl: Over tienermisleiding en volksverlakkerij

[Marja Oosterman <marja@nopapers.nl>]

Doorgestuurd artikel.

OVER TIENERMISLEIDING EN VOLKSVERLAKKERIJ
De verraderlijke opinietjes van "Neerlands vooraanstaandste oncoloog"

Om het even duidelijk te stellen, dat 'Neerlands vooraanstaandste oncoloog'
komt niet van mij maar uit een reactie op een reactie  op Piet Borst's stuk in
het NRC van 24 april jl.
In de betreffende reactie kreeg hij deze kwalificatie om duidelijk te maken
dat
je dus veel kunt zeggen "maar niet dat hij niet weet waar hij het over heeft".
Nee, stel je voor, een kankerspecialist die niet weet waar hij het over heeft.
Je moet er toch niet aan denken om daar patiënt van te zijn.
Het probleem van zijn stuk is alleen dat hij niet zegt wat hij weet. Sterker
nog, het hele stuk heeft niks met weten, met wetenschap te maken.
Borst ventileert meninkjes, opinietjes, die hij nergens beargumenteert of
onderbouwt.
Dat zou allemaal nog niet zo erg en te verdragen zijn, als hij zelf niet zo'n
uitgesproken en arrogant beroep op diezelfde wetenschap zou doen, sprekend
vanuit zijn ivoren toren over het onaantastbare Heiligdom, Geneeskunde
geheten.
Of word ik soms geacht de gedachtetjes van Borst op zijn gezag aan te nemen,
zijnde die van Neerlands vooraanstaandste oncoloog?

Wij zijn niet dom, meneer Borst. Wij kunnen lezen. Wij kunnen denken. Wij zijn
zelfs in staat om uw stukje aan een kritische beschouwing te onderwerpen. Wij
weten ook wel wat. Wij, als comsumenten van de gezondheidszorg, worden steeds
kritischer. 
Dus sta ons toe enkele kanttekeningen te plaatsen bij wat u  te berde hebt
gebracht.

Mijn kritische knobbel werd meteen al heftig gestimuleerd bij de tweede zin
van
het stuk. Waar de auteur bedoelt 'reguliere geneeskunde' schrijft hij
'serieuze
geneeskunde'.  Daarmee is de toon gezet, niet alleen van het stuk, maar ook
van
de bril waarmee ik de rest lees.
Daarom verbaasde het me het dus ook niet dat tegenover de 'serieuze
geneeskunde' de 'primitieve geneeskunde' wordt gezet en door Borst gebruikt in
de betekenis van achterhaald, iets van vroeger, volledig verouderd. Maar
dokter
Borst, u weet toch ook dat de uitdrukking primitieve geneeskunde geen enkele
kwalitatieve betekenis heeft, maar slechts voor twee dingen staat: de
geneeskunde zoals die in een bepaalde periode in de geschiedenis werd en in
bepaalde culturen wordt bedreven.
Of heeft u zich nooit in de geschiedenis van uw vak verdiept?

Nou ja, klein slippertje zou je denken. Kan gebeuren. Tot ik, nog steeds in de
tweede alinea van het stuk, stuitte op wat op z'n minst een lichte uitglijder
mag heten.
Vincristine is een bruikbaar middel gebleken bij sommige vormen van kanker.
"Bij reuma en diabetes, waar maagdenpalmextract  door medicijnmannen voor
wordt
gebruikt zal het waarschijnlijk averechts werken". 
Dat vetgedrukte komt van mij. Waarschijnlijk? Sinds wanneer baseert de
wetenschap zich op waarschijnlijkheden? Sinds wanneer is het woord
'waarschijnlijk' als argument serieus te nemen? Of moet ik het maar
aannemen op
gezag van…?
Wat het vincristine-verhaal trouwens met middelbare scholieren te maken heeft,
behalve dan dat ze erover lezen in een leerboek, ontgaat me volledig.
Meneer Borst, als wij in Nederland iets onder de leden hebben gaan we
gewoonlijk naar de dokter en niet naar de medicijnman. De kans dat middelbare
scholieren vincristine toegediend krijgen bij diabetes of reuma, zoals u
tenminste suggereert, lijkt me dus praktisch uitgesloten.
Om met het voorbeeld van de vincristine het bestaan van bruikbare en
geneeskrachtige stoffen in planten min of meer in zijn geheel naar het rijk
der
fabelen te wijzen, enkel om anderen van het eigen gelijk te overtuigen, is wel
een erg opvallend zwaktebod.
Dokter Borst weet natuurlijk ook wel iets van de oorsprong van medicijnen,
zoals aspirine, morfine, curare en andere in de geneeskunde gebruikte
middelen.
En hoe zat het ook al weer met de ontdekking door Alexander Fleming van dat
plantje, dat schimmeltje, dat één van de grote medische ontdekkingen van deze
eeuw zou blijken te zijn en vandaag door het leven gaat onder de naam
penicilline?

Gemakkelijk scoren is het ook in de volgende alinea, waar primitieve
geneeskunde wordt afgedaan als slechte geneeskunde, met een simpele als
overeenkomst bedoelde verwijzing naar middeleeuwse dokters, aderlaten en
purgeren zoals dat in de 19de eeuw gebruikelijk was.
Waarom primitieve geneeskunde slechte geneeskunde is wordt -opnieuw- niet
onderbouwd. De dokter schiet maar raak met losse flodders: primitieve
geneeskunde is slechte geneeskunde, schaadt vaak en geneest zelden. Bewijzen
wil ik, dokter, een heldere diagnose, gebaseerd op onderzoek en feiten. Op uw
gezag alleen wens ik niks aan te nemen en zeker geen losse flodders.

Een echt goed boekbespreker is de dokter ook al niet. Wat heb ik aan de
opmerking dat op bladzijde 25 van een bepaald boek verouderde en foute
informatie staat. Ik wil van een deskundige nou juist graag weten wat er fout
en verouderd is, daar heb ik als lezende leek wat aan. Tenzij natuurlijk
beoogd
wordt de verkoop van het gewraakte boek te stimuleren. Dat is immers de enige
manier om er achter te komen of de dokter gelijk heeft.

Vervolgens onpopt Borst zich ook nog als een krachtig representant van de
anti-rook-brigade. Niet verwonderlijk als je oncoloog bent natuurlijk, al valt
er op de generaliserende toon waarmee het onderwerp wordt aangesneden nog wel
het een en ander af te dingen.
Ik wil nuancering, ik wil een eerlijk wetenschappelijke en heldere benadering.
Taal is daarbij een belangrijk middel.
Daarom dienen we bijvoorbeeld onderscheid te maken tussen oorzaken van een
ziekte en risico-bevorderende factoren.
Om roken de belangrijkste vermijdbare oorzaak van hartziekten te noemen in
plaats van de belangrijkste en te vermijden risicofactor lijkt een klein
verschil, maar is van wezenlijk belang.
En hetzelfde geldt voor kanker. 
Eenderde van alle kanker in Nederland is te wijten aan roken, zegt Neerlands
vermaardste oncoloog.
Vergun me een klein citaat te plegen uit het zeer interessante,
informatieve en
bovendien humoristische boek van Petr Skrabanek en James McCormick: "Dwalingen
en dwaasheden in de geneeskunde". 
In het hoofdstuk "Een handvol drogredenen" lees ik onder het kopje
'noodzakelijke en voldoende oorzaak' het volgende: Niet alle rokers sterven
aan
lonkanker en niet alle mensen die aan longkanker sterven zijn rokers,
daarom is
roken noch een noodzakelijke, noch een voldoende oorzaak".
Een risicofactor? Prima! Vermijdbaar? Natuurlijk, maar de waarheid is
simpelweg
dat als het er op aankomt nog steeds niet de echte oorzaak van kanker is
gevonden.
En als Piet Borst zegt '…eenderde van alle kanker…' moet ik daaruit begrijpen
dat ook eenderde van de vrouwen die aan baarmoederhalskanker of borstkanker
lijden dat te wijten hebben aan het feit dat ze roken? Ik heb me suf
gestudeerd
en gelezen de laatste dagen, maar dat heb ik nergens in enig wetenschappelijk
onderzoek terug kunnen vinden. Als we het over de relatie tussen roken en
kanker hebben, dan hebben we het over longkanker. Maar wie ben ik als leek? De
vermaardste oncoloog van Nederland zal heus wel weten waarover hij het heeft…
Tenzij, ja tenzij er hier een statistisch addertje onder het gras steekt. 
Zoals dit: tussen 30 en 35 % van de Nederlandse bevolking rookt, zeg gemiddeld
eenderde. 
Statistisch gezien kom je die groep dus in elke willekeurig samengestelde
populatie tegen, dus ook wanneer je een groep mensen met hetzelfde ziektebeeld
bij elkaar zet. Maar ik kan me niet voorstellen dat dat de bedoeling is.

Gelukkig kon ik me ook een keer vinden in wat Borst opmerkt. Met hem ben ik
van
mening dat het onderwerp aids in een leerboek van groter belang is dan het
Ebola-virus, al permitteer ik me om met de auteur van mening te verschillen
over de reden.
Aids dient behandeld te worden in de leerstof, niet als de een of andere
exotische ziekte, afkomstig uit Afrika, maar omdat de ziekte ons allemaal
aangaat en zeker jongeren.
En dan slik ik maar weer even als ik lees dat aids een bedreiging vormt voor
ieder ontwikkelingsland. Dat is wel waar, maar weer zo'n staaltje van
beperktheid, ongenuanceerdheid, slordigheid, tenzij Borst ook Nederland als
een
ontwikkelingsland beschouwt.
In principe is aids een bedreiging voor iedereen.

Vervolgens moet de mogelijk schadelijke invloed van voedingstoevoegingen het
ontgelden en de deur uit worden gewerkt en leerlingen zo snel en duidelijk
mogelijk worden verteld dat er met die additieven niks mis is.
Feit is dat we in principe nog maar heel weinig weten over de invloeden van al
die toevoegingen, dus met hetzelfde gelijk als de dokter zou ik van de daken
kunnen schreeuwen dat er met die toevoegingen van alles mis is.
Bovendien is er natuurlijk wel terdege onderzoek gedaan naar bijwerkingen,
zoals allergieën en invloed op de hersenfuncties. Er is niks mis mee? Dokter,
wanneer zegt u nou gewoon dat de wetenschap er nog maar heel weinig van weet?
Wees nou eens echt open en eerlijk. Wat mij betreft zul u er geen greintje
minder vermaard door worden.

Aan die Moerman- en Paulingkwestie zal ik m'n handen niet branden, omdat ik
eerst graag met eigen ogen wil lezen wat er in het boek over geschreven wordt
en geen genoegen meer neem met die losse citaatjes. 
Piet Borst heeft zich overigens wel keurig ingedekt tegen een
tegenstrijdigheid
in zijn betoog. In één van de vorige alinea's noemt hij de bijdrage van
voeding
aan het ontstaan van kanker 'zeker kleiner en meer omstreden' dan de rol van
het roken. Hij durft nog net niet te beweren dat ook het voedingspatroon een
risico-factor kan zijn en dat gezonde voeding preventief zou kunnen werken.
Want dan zou ik immers meteen beweren: dan is het nog niet zo gek dat
wetenschappers zoeken naar die voedingstoffen die bescherming tegen het
ontstaan van kanker zouden kunnen bieden.
Overigens wil ik in dit verband graag opmerken dat het begrip 'omstreden'
natuurlijk niks zegt over juistheid of onjuistheid. 
Copernicus werd in zijn tijd verketterd vanwege zijn toen omstreden bewering
dat de aarde om de zon draaide.

Even een tussendoortje. Wat in het hele stuk opvalt is het impliciete beeld
van
de HAVO/VWO-leerling als een leeg vat, dat zich gretig en kritiekloos laat
vullen met de in leerboeken aangeboden kennis en wiens onschuld wordt bevlekt
en bezoedeld door verkeerde denkbeelden. Zo laag zal het IQ van de gemiddelde
HAVO/VWO-leerling toch niet zijn?

Ook opmerkelijk is het feit dat in het artikel bijna uitsluitend aandacht
wordt
besteed aan wat er in de leerboeken over alternatieve geneeskunde wordt
geschreven. Daarmee wordt gesuggereerd (alweer) dat er over de reguliere
geneeskunde weinig tot niets wordt geschreven. Waarom wordt me dat onthouden?
Waarom wordt me niet precies en op wetenschappelijke, academisch verantwoorde
wijze verteld hoe de verhouding ligt tussen de aandacht die aan beide vormen
van geneeskunde wordt gegeven?
Omdat die informatie misschien niet in het straatje van Piet Borst past? Of is
dat een hoogst omstreden speculatie van mij?

Laat ik nog op één bewerinkje van de auteur ingaan.
In een andere reactie is er al op gewezen dat Borst aura's afwijst, omdat er
geen wetenschappelijk bewijs voor bestaat.
Dat geldt niet alleen voor aura's maar praktisch voor alles wat niet in
Borst's
reguliere geneeskunde-kraam van pas komt.
Citaat: "Dat aura's niet bestaan en aurologen oplichters zijn of mensen met
een
ernstig gestoord realiteitsbesef wordt niet uitgelegd".
Dat is geen argumentatie, dat is volksmennerij.
Zo lust ik er ook wel eentje: "Dat God niet bestaat en dominees en priesters
oplichters zijn of mensen met een ernstig gestoord realiteitsbesef wordt niet
uitgelegd".
Gelukkig maar dat de argeloze zieltjes van de leerlingetjes niet worden
volgepropt met dit soort slordige, onwetenschappelijke dooddoeners.

Dat de geneeskunde haar wortels vindt in het natuurwetenschappelijke denken
zal
ik niet bestrijden. Maar was het niet zo dat het determinisme jarenlang een
overheersende rol in dat denken heeft gespeeld? En zou het niet op z'n
minst zo
kunnen zijn dat juist daardoor de geneeskunde in negatieve zin heeft
bijgedragen aan het beeld van de gefragmenteerde mens?
En mag ik zo onbescheiden zijn om me af te vragen of juist de opkomst en
toenemende populariteit van de alternatieve geneeskunde met haar aandacht voor
de hele mens een wezenlijke invloed heeft gehad op een veranderde en
veranderende manier van denken in de reguliere geneeskunde?

Een artikel als dat van Piet Borst draagt niks bij aan een betere
verstandhouding tussen verschillende vormen van geneeskunde. Zijn stuk is te
subjectief om te gelden als waardevolle informatiebron voor de door hem
besproken boeken.
En het draagt al helemaal niet bij aan een beter imago van de reguliere
geneeskunde.

Wat ben ik blij dat Piet Borst niet uitmaakt wat er wel en niet in leerboeken
hoort te staan.
Goed onderwijs weerspiegelt wat er in de maatschappij leeft en dat gaat een
paar stapjes verder dan de natuurwetenschap en techniek.
De wereld wordt gelukkig nog niet helemaal geregeerd door technocraten.

Harry Fleurke













NoPapers, digitale uitgevers... virtualiter
Postbus 85333, 3508 AH  Utrecht
Email: info@nopapers.nl
Fax:    030-2543424
Tel.:    030-2544519 (ma t/m vrij 10-16.00 uur)

<http://www.dan.nl/>De Agenda van Nederland
kopij per Email:  redactie@dan.nl
andere zendingen: zie adressen NoPapers hierboven.
 
<http://www.nopapers.nl/nfl/>NoPapers Finance Liga 
E-Culture ..)  
--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.