nettime-nl: Albana Shala: persoonlijke indrukken van het werkbezoek aan Kosovo

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

From: Albana Shala <pnalbana@dds.nl>

Persoonlijke indrukken van mijn werkbezoek aan Kosovo
Albana Shala

Ik heb sinds begin 1998 te maken met Kosovaarse media, maar kon er vanwege
de visumkwestie nooit naartoe reizen. Dat was onmogelijk met een Albanees
paspoort. Dit was dus mijn eerste bezoek aan Kosovo, aan Pristina, dat
vergeleken met de rest van het land veilig is. Ik vloog via Tirana met een
vliegtuig van het World Food Programme, waarvan ook NGO’s die in de regio
werkzaam zijn gebruik mogen maken. Er vliegen nog steeds geen
luchtvaartmaatschappijen op Pristina. De straten waren vol mensen en tot
in de kleine uurtjes hoorde ik muziek in de buurt van het enige
functionerende hotel, het Grand.  Hotel Grand, ooit eigendom van Serviërs,
wordt nu gerund door bijzonder beleefde en behulpzame mensen die verbonden
zijn aan de zogenaamde Voorlopige Regering. Hoewel het zijn vijf sterren
behouden heeft, zijn minstens drie van die sterren in de loop van de tijd
gevallen, vooral tijdens de oorlogsmaanden, toen Arkans mensen het hotel
runden, zoals mij werd verteld. Veel van onze mediacontacten waarmee ik
kwam overleggen, gebruikten de faciliteiten van het Grand liever niet.
“Vroeger konden we hier nauwelijks een voet binnen zetten; je was al
verdacht als je in de lobby op een buitenlander stond te wachten,” vertelt
Sanije Gashi, de hoofdredacteur van Teuta, het enige onafhankelijke
maanblad dat zich uitsluitend bezighoudt met vrouwenaangelegenheden. “Voor
honden en Albanezen was het verboden toegang”.

Zoals ik al vermeldde konden Albanese Albanezen Kosovo niet in, niet onder
het regime van Enver Hoxha en ook niet in de jaren 1990. Ik heb de
‘spookstad’ waarover een Nederlandse functionaris die hier werkzaam is me
vertelde, niet gezien; de meeste van mijn indrukken zijn dus beďnvloed
door vergelijkingen met mijn geboorteland. De straten van Pristina deden
me denken aan de straten van Tirana in 1991-1992, vol mensen die naar de
hoofdstad komen om een nieuw thuis te vinden, al hadden ze hun huizen wel
om andere redenen verlaten. Voor het eerst na bijna 50 jaar konden
Albanese Albanezen vrij door hun land reizen, noorderlingen, die al gauw
denigrerend “malok” of “shpellare” werden genoemd, konden eindelijk in
contact komen met zuiderlingen en met ze van gedachten wisselen. Deze
ontmoetingen leken in niets op het soort folkloristische festivals dat
doorgaans in Hoxha’s geboorteplaats op touw werd gezet. Ik kan me de
nieuwsgierige, hongerige ogen herinneren van mensen die hun schaamte al
snel te boven kwamen en op agressieve wijze de valse kalmte van de
stedelingen overnamen; een opstandige en vaak openlijk agressieve
ontmoeting tussen personen die niet langer “als eenheid, in staat van
beleg” wilden leven, allemaal op zoek naar een welvarend leven.

Ik merkte niets van de “euforie” in Pristina waarover je zoveel hoort. Wat
ik zag was meer een restant van de “eenzelvigheid” - het sleutelwoord dat
veel gebruikt wordt om de Kosovaren van de jaren 1990 te beschrijven. Ik
hoorde Albanese muziek keihard uit cassetterecorders op het trottoir
schallen en ik zag grote aantallen auto’s op de stoep geparkeerd staan.
“Dat had je hier vroeger niet,” vertelde een oudere inwoner van Pristina
me. Ik zag mensen urenlang door de straten dwalen, vaak gedesoriënteerd,
vaak op zoek naar een nieuw huis, op zoek naar werk, op zoek naar een
werkende telefoonlijn. Ook was ik getuige van de 24-uurs hongerstaking van
de familieleden van Albanezen die nog steeds in Servische gevangenissen
zitten. Maar behalve van de kant van de media, waarvan Press Now sommige
ondersteunt, en waarvan de journalisten in hun reportages consequent
wijzen op wat er gebeurt en wat er in de hoofdstad en in heel Kosovo is
gebeurd, bespeurde ik bij veel mensen een zekere tegenzin om te praten
over wat er de laatste maanden gebeurd is, hoe ze konden ontsnappen, hoe
het aan de grens was. “Mijn vader gaat elke dag naar zijn dorp, hij
probeert zijn afgebrande huis weer op te bouwen met behulp van humanitaire
organisaties,” vertelde mijn vriendin Astrit me. En verder geen woord. Ze
zijn zelfs nog terughoudender wanneer ik vragen stel over de Serviërs die
in Kosovo woonden. Als ik aandring, is de reactie iets in de trant van:
“laten we geen oude wonden openrijten.” De enige Serviër die ik ontmoette,
in Hotel Grand, was Zvonko Tarle, een journalist die oorspronkelijk uit
Kroatië komt en die samen met zijn geëngageerde vrouw July Radio Contact
heeft opgericht, een onafhankelijk Servisch- Albanees radiostation. Het
station werd meteen toen het begon uit te zenden door het Servische regime
uit de lucht gehaald. Tarle woont op het moment niet in Pristina, maar hij
denkt erover binnenkort terug te komen om opnieuw te beginnen met zijn
radiostation.  Het station moet in geen geval weer gesloten worden. Om dat
te voorkomen en om ervoor te zorgen dat de “eenzelvige”, dakloze Albanezen
van het platteland de hoofdstad niet overnemen, om te garanderen dat
Kosovo niet vervalt in anarchie (zoals in 1997 gebeurde in Albanië),
moeten KFOR, UNMIK, de OVSE en de internationale gemeenschap hier enige
tijd aanwezig blijven en Kosovo zorgvuldig besturen, om de mensen een kans
te geven hun trauma’s te verwerken en vorm te geven aan hun heden en hun
hoop voor een onafhankelijke toekomst.

(vertaling uit het Engels: Inge Pieters)

Please note my new telephone number:
(+31) 20 5535167 / (+31) 20 5535165

                                    PRESS NOW
                            Support independent media
                                    Giro 7676 p/a De Balie 

tel: 31(020)5535165 Kleine-Gartmanplantsoen 10 + 31(020)5535151 1017 RR
Amsterdam fax: + 31(020)5535155 URL: http://www.dds.nl/~pressnow
mailto:pressnow@xs4all.nl Visit the Press Now Art exposition on
http://www.xs4all.nl/~pressnow/expo/index.html


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.