nettime-nl: verslag uit Prishtina

["Jo&Sanja" <jo@xs4all.nl>]

Albana Shala is stafmedewerker van PressNow:

Persoonlijke indrukken van mijn werkbezoek aan Kosovo


Ik heb sinds begin 1998 te maken met Kosovaarse media, maar kon er vanwege
de
visumkwestie nooit naartoe reizen. Dat was onmogelijk met een Albanees
paspoort. Dit
was dus mijn eerste bezoek aan Kosovo, aan Pristina, dat vergeleken met de
rest van het
land veilig is. Ik vloog via Tirana met een vliegtuig van het World Food
Programme,
waarvan ook NGO’s die in de regio werkzaam zijn gebruik mogen maken. Er
vliegen nog
steeds geen luchtvaartmaatschappijen op Pristina. De straten waren vol
mensen en tot in de
kleine uurtjes hoorde ik muziek in de buurt van het enige functionerende
hotel, het Grand.
Hotel Grand, ooit eigendom van Serviërs, wordt nu gerund door bijzonder
beleefde en
behulpzame mensen die verbonden zijn aan de zogenaamde Voorlopige Regering.
Hoewel
het zijn vijf sterren behouden heeft, zijn minstens drie van die sterren in
de loop van de
tijd gevallen, vooral tijdens de oorlogsmaanden, toen Arkans mensen het
hotel runden,
zoals mij werd verteld. Veel van onze mediacontacten waarmee ik kwam
overleggen,
gebruikten de faciliteiten van het Grand liever niet. “Vroeger konden we
hier nauwelijks een
voet binnen zetten; je was al verdacht als je in de lobby op een
buitenlander stond te
wachten,” vertelt Sanije Gashi, de hoofdredacteur van Teuta, het enige
onafhankelijke
maanblad dat zich uitsluitend bezighoudt met vrouwenaangelegenheden. “Voor
honden
en Albanezen was het verboden toegang”.

Zoals ik al vermeldde konden Albanese Albanezen Kosovo niet in, niet onder
het regime
van Enver Hoxha en ook niet in de jaren 1990. Ik heb de ‘spookstad’ waarover
een
Nederlandse functionaris die hier werkzaam is me vertelde, niet gezien; de
meeste van mijn
indrukken zijn dus beďnvloed door vergelijkingen met mijn geboorteland. De
straten van
Pristina deden me denken aan de straten van Tirana in 1991-1992, vol mensen
die naar de
hoofdstad komen om een nieuw thuis te vinden, al hadden ze hun huizen wel om
andere
redenen verlaten. Voor het eerst na bijna 50 jaar konden Albanese Albanezen
vrij door hun
land reizen, noorderlingen, die al gauw denigrerend “malok” of “shpellare”
werden
genoemd, konden eindelijk in contact komen met zuiderlingen en met ze van
gedachten
wisselen. Deze ontmoetingen leken in niets op het soort folkloristische
festivals dat
doorgaans in Hoxha’s geboorteplaats op touw werd gezet. Ik kan me de
nieuwsgierige,
hongerige ogen herinneren van mensen die hun schaamte al snel te boven
kwamen en op
agressieve wijze de valse kalmte van de stedelingen overnamen; een
opstandige en vaak
openlijk agressieve ontmoeting tussen personen die niet langer “als eenheid,
in staat van
beleg” wilden leven, allemaal op zoek naar een welvarend leven.

Ik merkte niets van de “euforie” in Pristina waarover je zoveel hoort. Wat
ik zag was meer
een restant van de “eenzelvigheid” - het sleutelwoord dat veel gebruikt
wordt om de
Kosovaren van de jaren 1990 te beschrijven. Ik hoorde Albanese muziek
keihard uit
cassetterecorders op het trottoir schallen en ik zag grote aantallen auto’s
op de stoep
geparkeerd staan. “Dat had je hier vroeger niet,” vertelde een oudere
inwoner van Pristina
me. Ik zag mensen urenlang door de straten dwalen, vaak gedesoriënteerd,
vaak op zoek
naar een nieuw huis, op zoek naar werk, op zoek naar een werkende
telefoonlijn. Ook was
ik getuige van de 24-uurs hongerstaking van de familieleden van Albanezen
die nog steeds
in Servische gevangenissen zitten. Maar behalve van de kant van de media,
waarvan Press
Now sommige ondersteunt, en waarvan de journalisten in hun reportages
consequent
wijzen op wat er gebeurt en wat er in de hoofdstad en in heel Kosovo is
gebeurd,
bespeurde ik bij veel mensen een zekere tegenzin om te praten over wat er de
laatste
maanden gebeurd is, hoe ze konden ontsnappen, hoe het aan de grens was.
“Mijn vader
gaat elke dag naar zijn dorp, hij probeert zijn afgebrande huis weer op te
bouwen met
behulp van humanitaire organisaties,” vertelde mijn vriendin Astrit me. En
verder geen
woord. Ze zijn zelfs nog terughoudender wanneer ik vragen stel over de
Serviërs die in
Kosovo woonden. Als ik aandring, is de reactie iets in de trant van: “laten
we geen oude
wonden openrijten.” De enige Serviër die ik ontmoette, in Hotel Grand, was
Zvonko
Tarle, een journalist die oorspronkelijk uit Kroatië komt en die samen met
zijn
geëngageerde vrouw July Radio Contact heeft opgericht, een onafhankelijk
Servisch-
Albanees radiostation. Het station werd meteen toen het begon uit te zenden
door het
Servische regime uit de lucht gehaald. Tarle woont op het moment niet in
Pristina, maar hij
denkt erover binnenkort terug te komen om opnieuw te beginnen met zijn
radiostation.
Het station moet in geen geval weer gesloten worden. Om dat te voorkomen en
om
ervoor te zorgen dat de “eenzelvige”, dakloze Albanezen van het platteland
de hoofdstad
niet overnemen, om te garanderen dat Kosovo niet vervalt in anarchie (zoals
in 1997
gebeurde in Albanië), moeten KFOR, UNMIK, de OVSE en de internationale
gemeenschap hier enige tijd aanwezig blijven en Kosovo zorgvuldig besturen,
om de
mensen een kans te geven hun trauma’s te verwerken en vorm te geven aan hun
heden en
hun hoop voor een onafhankelijke toekomst.

(vertaling uit het Engels: Inge Pieters)



Albana Shala
______________

Please note my new telephone number:
(+31) 20 5535167 / (+31) 20 5535165

Press Now



                                    PRESS NOW
                            Support independent media
                                    Giro 7676
p/a De Balie tel: + 31(020)5535165
Kleine-Gartmanplantsoen 10 + 31(020)5535151
1017 RR Amsterdam fax: + 31(020)5535155
URL: http://www.dds.nl/~pressnow mailto:pressnow@xs4all.nl
Visit the Press Now Art exposition on
http://www.xs4all.nl/~pressnow/expo/index.html




--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.