[Nettime-nl] Feiten, fabels en formele verantwoordelijkheden

["Ron Peperkamp" <ron@peperkamp.nl>]

Even los van die discussie over de verschuivende machten en
verantwoordelijkheden binnen onze democratie.

De komende dagen zal in het parlement de tweede acte van de
Screbrenica-operette worden opgevoerd. En als we het dan toch - ook hier op
Nettime - over de formele verantwoordelijkheden gaan hebben, lijkt het mij
wel verstandig om eerst een paar feiten helder te hebben. Zo gaan velen er -
in briesende schaamte over het lamlendige optreden van Dutchbat - nog steeds
van uit dat Dutchbat naar Srebrenica was gestuurd om daar de bevolking te
beschermen. Dit is dus pertinent niet juist.

Dutchbat was onderdeel van een 'peacekeeping-operation' - d.w.z. zij diende
louter toe te zien op de door de strijdende partijen overeengekomen
afspraken/bestanden. Over de status van Srebrenica hadden de partijen echter
geen overeenkomst. Het was daarom alleszins opmerkelijk dat een Franse
generaal in dit wildwest gebied opeens met de toezegging kwam dat de
bevolking hier voortaan 'veilig' zou zijn. Als ik mij goed herinner heeft
dit zelfs tot een geweldige rel in de Veiligheidsraad geleid. De Fransen
hadden in diezelfde Veiligheidsraad immers het beleid onderschreven dat de
VN zich strikt onpartijdig zouden opstellen en zich op geen enkele wijze in
de strijd zouden mengen. Direct gevolg van die opstelling was dat de VN zich
ook niet zou bemoeien met de zich constant wijzigende 'territoriale grenzen
tussen de diverse etnische groeperingen'. Dit laatste was natuurlijk meteen
de kern van het falende VN-beleid: het was een peacekeeping-operatie op een
plek waar geen vrede was maar etnische zuiveringen plaatsvonden.
Op het hoofdkwartier van de VN in New York zat men dan ook flink in zijn
maag met de toezegging van de Franse generaal te velde. Sommige leden zagen
het echter als een zegen. Dit was immers het langverwachte moment waarop men
het hopeloos falende peace-keeping beleid radicaal kon wijzigen. Een aantal
leden van de Veiligheidsraad pleitte er dan ook vurig voor om Srebrenica tot
'safe-haven' uit te roepen. Dit zou UNPROFOR immers de volkenrechtelijke
plicht geven om de burgerbevolking gewapenderhand(!) bescherming te bieden.
M.a.w. de VN had nu een volkenrechtelijk correct instrument om werkelijk
iets te DOEN. Maar de permanente leden - met name Frankrijk (!) en de VS -
voelden haarfijn aan hoe UNPROFOR dan onvermijdelijk een partij in het
conflict zou worden. Uiteindelijk koos de Veiligheidsraad dan ook BEWUST
voor de mislijdende term 'safe area' - een omschrijving die verder geen
enkele volkenrechtelijke verplichting met zich meebracht. De Srebrenica-area
(en de overige enclaves) werd louter uitgeroepen tot UNPROFOR-gebied.
Daarmee had het als het ware dezelfde status als een UNPROFOR-soldaat. En
net als die soldaten alleen maar geweld mochten gebruiken om zichzelf te
verdedigen, mochten de safe-areas bij aanvallen 'verdedigd worden'. In de
hele resolutie werd er verder BEWUST met geen woord over de bevolking
gesproken.

Voor de zuiverheid van de discussie is het belangrijk te weten dat de
formele verantwoordelijkheid voor de val van Srebrenica dus bij de
Veiligheidsraad ligt. Dit is ook precies wat Kofi Annan in zijn rapport van
1999 schreef. In dit rapport gaat hij zelfs nog verder door te stellen dat
leden van de Veiligheidsraad al vanaf het begin wísten dat die safe-areas
uiteindelijk nooit stand zouden houden, en de valse suggestie van veiligheid
onvermijdelijk tot een humanitaire catastrofe zouden leiden. Serieuze
maatregelen werden echter continu tegengehouden door de permanente leden. En
daarmee draagt de Veiligheidsraad meteen een hele grote 'morele' schuld.
Iets wat Kofi Annan ook volmondig heeft erkend.

Dit zijn de belangrijke feiten van het Srebrenica-drama - feiten die ook als
zodanig zijn beschreven in het NIOD-rapport. Dus als we het straks over
morele lafheid en formele schuld gaan hebben, dienen wij ons wel te
realiseren dat de formele status van Dutchbat bij aanvang al laf was - niet
vanwege de moreel gemankeerde manschappen, de slappe officieren of de
wankelmoedige Haagse bewindvoerders, maar vanwege de laffe, en vooral
misleidende, definitie waarmee de Veiligheidsraad zowel de safe-areas, als
de taak van de aldaar gelegerde UNPROFOR-troepen had omschreven. Dutchbat
deed exact wat haar was opgedragen: niets minder - en inderdaad ook niets
meer.

Dit alles is één kant van de zaak: zowel de formele als de morele
verantwoordelijkheid voor het drama van Srebrenica liggen primair bij de
permanente leden van de Veiligheidsraad!

Een hele andere kant betreft de door Menno gestelde vraag wat Dutchbat daar
nu eigenlijk te zoeken had. Waarom wilde Nederland zo graag deze onmogelijke
missie uitvoeren? Ook voor deze beslissing zijn een aantal formeel
verantwoordelijken aan te wijzen (over de moreel verantwoordelijken heb ik
het inmiddels genoeg gehad). Zowel in aard als gewicht is dit echter een
totaal ander soort verantwoordelijkheid.

Nu ben ik uiterst benieuwd of er straks één parlementariër of journalist is
die dit cruciale verschil in verantwoordelijkheden durft aan te snijden. Ik
vrees echter dat men alles weer eens lekker op één hoop zal gooien. Een
heldere analyse van de tweede verantwoordelijkheid leidt namelijk
onvermijdelijk tot een kritische beschouwing van de rol die de tweede kamer
en de media in het hele drama hebben gespeeld. Rollen die ook volkomen
terecht in het NIOD rapport worden beschreven. Maar deze passages zullen nu
waarschijnlijk geheel en al worden genegeerd. Als dooddoener zal door de
parlementariërs vaak geïrriteerd naar het rapport Bakker worden verwezen.
("dat hebben we nu toch allemaal netjes geregeld..."), terwijl journalisten
nog enthousiaster de passages over de media zullen ridiculiseren ("Wat doet
zo'n NCRV-programma nu in een wetenschappelijk rapport...??!").

Kortom: als mediawatchers gaan wij weer een leuk, en vooral leerzaam, weekje
tegemoet! Een week waarin wij plaatsvervangende schaamte razendsnel zullen
zien muteren tot plaatsvervangende trots over onze nationale voorman, die
toch maar mooi de schuld van de anonieme internationale gemeenschap op zich
heeft genomen. Terwijl Kok natuurlijk alleen maar een deuk heeft geslagen in
het pak boter dat al jaren op zijn hoofd lag te smelten.

En ondertussen is in het Midden Oosten de derde wereldoorlog toch wel zo'n
beetje uitgebroken...


_____________________
   Ron Peperkamp
  ron@peperkamp.nl
_____________________


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).